Μια εικόνα χίλιες ενέσεις.

Από που να αρχίσω...

Η υπόγα του παλιού "Αν" στην εικόνα, ιστορικό χρέπι, με αυτή τη μαύρη μπάρα των φωτιστικών πάνω από τη σκηνή που άρεσε στον Αλέξη των Last Drive να κρεμιέται σαν εσταυρωμένος πάνω της, ο ενισχυτής της κιθάρας του Βασίλη Πετρίδη (R.I.P.) πάνω σε βαρέλι μπύρας (αλλά με το μικρόφωνο στη μέση μπας και γλιτώσει λίγες κακές συχνότητες από το κέντρο του ηχείου), τα άσπρα Pearl τύμπανα δεν θα μπορούσε να τα βάραγε άλλος από τον Κυριάκο Δαρίβα, ο Αλέκος Αράπης μισοφαίνεται με ντύσιμο "τράκαρα με τη ντουλάπα του κλόουν" (ο Οδυσσέας Γαλανάκης της άλλης κιθάρας δεν φαίνεται) ακόμη και το δίχρωμο πολύμπριζο είναι ολόιδιο με ένα που είχα όταν έπαιζα στα Εξάρχεια μερικά χρόνια αργότερα με ένα συγκρότημα. Όταν εμείς αξιωθήκαμε να παίξουμε στο Αν αυτό είχε ανακαινισθεί πλέον και η κατάσταση ήταν πολύ καλύτερη. Παρόλο που ήταν εντελώς γεμάτο (όχι εξ αιτίας μας - εμείς ήμασταν support στο μεγαλύτερο όνομα της εποχής το οποίο νομίζω δεν είδε μεγαλύτερες δόξες έκτοτε) επιβίωνες εύκολα και μάλιστα με καλό ήχο. Απλά ήθελε λίγο κολύμπι μέσα στον κόσμο για να φτάσεις στα καμαρίνια. Μπροστά από τη σκηνή ήταν ένα μάτσο λιωμένα πιτσιρίκια. Καταθλιπτικό κάπως να τα βλέπεις από ψηλά αλλά είχα άλλα να με απασχολούν εκείνη τη στιγμή. Η συγκεκριμένη μάζα πρόσθεσε και επιπλέον άγχος στον τραγουδιστή μας αφού κάποιος του τράβηξε κάτι καλώδια από ένα τροφοδοτικό ιδιοκατασκευή που είχε για να δίνει ρεύμα στα εφέ της κιθάρας του. Αυτό έκανε την εισαγωγή του πρώτου κομματιού να κρατήσει αρκετά παραπάνω και εγώ να αυτοσχεδιάζω λίγο μέχρι να τελειώσει το Spinal Tap της όλης φάσης. Πίσω στο προ ανακαίνισης χρέπι του "Αν" πάλι, εκεί είχαν δώσει μια συναυλία οι Τρύπες το 90 η οποία σταμάτησε μετά από 3 μόλις τραγούδια λόγω..ασφυξίας. Είχε τόσο κόσμο μέσα που από το ντουμάνι όλοι οι καθρέπτες του μαγαζιού είχαν θολώσει και δεν έβλεπες πέρα από τον αμέσως διπλανό σου.

Πολλές άλλες λεπτομέρειες και ιστορίες μπορεί να ξυπνήσει η φωτογραφία αυτή αλλά καμία δεν είναι σημαντικότερη του Παύλου, με το χεράκι του κρεμασμένο (αφού το ξέκανε πάνω σε μια ένεση) λίγο πριν φύγει για τα καλά. Για να είμαι ειλικρινής δεν περίμενα πως δεκαετίες μετά την απομυθοποίηση των εφηβικών μου ηρώων θα καθόμουν να γράψω κάτι για έναν από αυτούς αλλά έτυχε να δω επιπλέον λεπτομέρειες σχετικά με το θάνατό του τελευταία και μου ήταν αδύνατο να το προσπεράσω. Νωρίς του Δεκέμβρη το 90, ένα βράδυ στην κατάληψη του σχολείου μου έρχεται μια μικρότερη φίλη μου και με το που με βλέπει μου λέει "πέθανε ο Παύλος". Πρέπει να είναι η πιο ισχυρή μνήμη μου από όλη αυτή την ιστορία στα σχολεία τότε που γέννησε Τσίπρες. Πάγωσα. Τον είχα δει να παίζει τέλος του καλοκαιριού την ίδια χρονιά στο Άλσος της Ν. Σμύρνης. Ανεβαίνει στη σκηνή και λέει "Έχω πιει ίσα με (νομίζω διψήφιο αριθμό είπε) μπουκάλια ούζο". Αυτή την τόσο υπερβολική φράση μπορούσε να την κάνει πιστευτή μόνο η κατεστραμμένη αν και χαμογελαστή φιγούρα του. Ξεκινά η μπάντα, ο Παύλος συχνά ξεχνάει λόγια και φωνάζει "Οδυσσέα" στον Γαλανάκη για να γεμίσει τα κενά του με σόλο. Άντεξε μόλις πολύ λίγα κομμάτια πριν φύγει από τη σκηνή εντελώς λιώμα και ανεβούν εκτός προγράμματος κάποιοι φίλοι μας να τζαμάρουν.

Το ήξεραν και οι πέτρες, ακόμη και εμείς παιδιά στο σχολείο τότε, ότι είχε προχωρήσει πολύ με την πρέζα. Ακόμη και με ένα καθηγητή μας το συζητάγαμε ο οποίος λόγω ταμπού το αρνιόταν. Δεν χρειαζόσουν Youtube που δεν υπήρχε τότε, άκουγες το "Εν Λευκώ" του 82 και καταλάβαινες ακόμη και αν δεν τον έβλεπες ζωντανά. Στο έλεγαν και αυτοί που του μίλαγαν. Θυμάμαι τον drummer μιας μπάντας της εποχής στου οποίου το σπίτι είχαμε πάει ως μουσικά βρέφη να μας πει δυο λόγια εμπειρότερος όντας (το 89 μάλλον) και θυμάμαι να μας λέει "του λέμε ρε συ Παύλο τι κάνεις; κόφτο" και αυτός μας λέει "ΟΚ παιδιά, το ελέγχω". Τι και αν τα είχε προβλέψει και τραγουδήσει όλα αυτά χρόνια πριν στο "Η", τι και αν του άρεσε να λέει στα παιδιά "πρέζες υπάρχουν πολλές αλλά η Ηρωίνη σκοτώνει", μπήκε στο μίζερο τρενάκι του πρόωρου τέλους. Αυτό που δεν γνώριζα και έμαθα πρόσφατα ήταν ότι είχε χάσει τη μητέρα του και το πρόβλημα στο χέρι του ήταν μόνιμο (μάλιστα ήταν να του το έκοβαν). Σίγουρα αυτά τα δύο τον έσπρωξαν στο να σβήσει από πρέζα σε ένα παλιοντίβανο στο Νέο Κόσμο, στο σπίτι μιας κοπέλας που άδειασε από κόσμο όταν οι υπόλοιποι κατάλαβαν τι παίζεται. Ούτε η ίδια η τύπισσα ήθελε να τον πάει στο νοσοκομείο να μην μπλέξει. Όταν ήρθε ο Πετρίδης να τον πάρει με ένα φίλο του ήταν ήδη μελανιασμένος. Είχε πει στον Αράπη μέρες πριν "ότι βρεθεί κάτω από τη μύτη μου θα το πάρω και θα την κάνω¨. Δέκα χρόνια και κάτι μετά την έκανε και ο Πετρίδης. Και ο Γκόλφης που ήταν με τον Παύλο εκείνο το βράδυ. Και η Γιόλα, ίσως ο μεγαλύτερος έρωτάς του. Το ερωτικό στοιχείο όμως είναι αυτό που με κάνει να γράφω ότι γράφω. Δεν μου αρέσουν τα μνημόσυνα, ούτε στου πατέρα μου δεν πήγα. Ήμουν εκεί όσο ζούσε μέχρι που του έκλεισα τα μάτια με τα χέρια μου. Τα ερωτικά του Παύλου ίσως τον έφεραν πιο κοντά στον άδοξο όσο γίνεται θάνατό του. Διαβάζοντας ιστορίες και λεπτομέρειες που υπογραμμίζουν αυτά που γνώριζα ήδη από τα τραγούδια του, μου δίνει την εντύπωση του ανθρώπου που ζούσε με το βάρος της γνώσης ότι η γυναίκα δεν θα υπάρξει ποτέ αυτό που αυτός φανταζόταν/χρειαζόταν. Φαίνεται σα να έσερνε αυτό το θρήνο. "But I'll be sailing, goodbye waving, to me the Clown" έλεγε στο "Clown", αναχωρητισμός βλέποντας τον εαυτό του να γίνεται τόσο ευάλωτος απέναντι στον έρωτα. Ποιος ξέρει τι θα γινόταν όμως αν η Κάθυ, συμμαθήτρια της Γιόλας, προτιμούσε τότε αυτόν αντί του Απόστολου Δοξιάδη; Αν έτσι ο Παύλος προχωρούσε με αυτό το πανέμορφο ευγενικό κορίτσι που "δεν είχε ούτε ένα εφηβικό σπυράκι" αντί της πρεζού συμμαθήτριάς της που τον απασχόλησε μετά από αυτήν για 2 χρόνια, τα οποία φαίνεται πως τον σημάδεψαν ανεξίτηλα. Για τα οποία μάλιστα η ίδια η Γιόλα μιλά με ελεεινή εγωπάθεια σε αποσπάσματα που είχα την ατυχία να ακούσω.

Πάντως ακόμη και μέσα στην πρεζοφιλοσοφία του μπορούσες να διακρίνεις το διαμάντι του Παύλου. Είναι ο μόνος που κατάφερε να πατήσει και στις δύο βάρκες, ανατολής και δύσης, χωρίς να πέσει μέσα. Έπαιξε ροκ με ελληνικό στίχο χωρίς να ακούγεται σαν burger με φέτα. Πολύ δύσκολο να το γράψεις αλλά και να το τραγουδήσεις. Είδε από νωρίς την οπισθοδρομικότητα της Αριστεράς και των τοτέμ της (βλ. Μίκη κλπ). Οπλισμένος από το υπέροχο σπίτι του και προικισμένος από τη φύση. Η πρέζα χέστηκε για όλα αυτά. Το ήξερε και ο ίδιος καλά. Όμως...

Αναρωτιέμαι, πρέζα ή χωρίς, μήπως σε αυτό τον τόπο ψυχούλες σαν του Παύλου τυραννιούνται όπως και να έχει ή είναι απλά θέμα τύχης να πέσουν στο κατάλληλο αιδοίο ώστε να αντέξουν παραπάνω; Το μόνο βέβαιο είναι πως ο Παύλος ξεχώρισε όχι μόνο γιατί ορίτζιναλ ρόκερ δεν μας περίσσεψαν ποτέ αλλά διότι ο κόσμος που φαντάστηκε με την καθαρή ψυχή του και τραγούδησε με την καθαρή φωνή του ήταν φτιαγμένος από αγάπη και όχι από γκρίνια όπως σχεδόν όλων των υπολοίπων. Κρίμα που σε αυτόν δεν μπήκαν οι αντίστοιχες γυναίκες. Ίσως να τον καμαρώναμε περισσότερο και (το κυριότερο) να λαχταρούσε η αξιολάτρευτη οικογένειά του λιγότερο.

"Παυλάκη γύρω σου πεθαίνουν. Τους φτάνει που ανασαίνουν. Τι ζητάς;" Έλα ντε ρε Παύλο; Τι ζήταγες...

Εγώ τώρα κανονικά θα έπρεπε να ετοιμάζομαι για το ταξίδι μου με τη μηχανή, το οποίο σύντομα θα με φέρει μέχρι τις ΙταλοΓαλλικές Άλπεις. Τι θέλω και αναμοχλεύω ιστορίες παλιάς Αθηναϊκής μιζέριας...

Να'σαι καλά εκεί πάνω ρε Παύλο.

Έφεξε;

Όπως και να έχει, ένα χαμόγελο βγαίνει αβίαστα σε όσους έτρεξαν να επηρεάσουν τις εσωκομματικές εκλογές στη ΝΔ λίγα χρόνια πριν, έχοντας μάλιστα μηδενική σχέση με το κόμμα, καθώς βλέπουν σήμερα το αποτέλεσμα αυτής της κίνησης. Σκεφτείτε να είχαμε ξεμείνει με το Βαγγέλα ακόμη. Εδώ τώρα και πάλι θέλει πολύ κουπί ακόμη για να ολοκληρωθεί η τόσο απαραίτητη και ήδη πολύ καθυστερημένη αλλαγή. Μερικά από τα στοιχεία που θα ήθελα να σχολιάσω από τη χτεσινή βραδιά:

Καταρχήν η πασιφανής πλέον γύμνια του Βασιλιά. Σε κάθε άνθρωπο με στοιχειώδη αντίληψη αυτή ήταν προφανής πριν καν αυτός κάνει κατάληψη στην εξουσία, γι αυτό άλλωστε τρέξαμε σε ξένα χωράφια (ΝΔ) να εκλέξουμε κάποιον (ΚΜ) που ήταν πραγματικά απέναντι σε αυτό τον υπόκοσμο. Δείτε σήμερα πως έχει καταντήσει ένα πολιτικό ψοφίμι χωρίς κανένα αφήγημα (μετά το Δημοψήφισμα) και του οποίου η παραμονή στην εξουσία μολύνει τη χώρα: Αδυναμία να κρύψει τα νευράκια στη δήλωσή του, όπως π.χ. την ώρα που πρωτολέει "εκλογικό αποτέλεσμα" και γέρνει κάτω το κεφάλι με ένα "γμ τη τύχη μου" στο πρόσωπο, αλλά και μηδενική ψυχή ώστε να συγχαρεί τον ΚΜ για την ιστορική νίκη. Υπόκοσμος που τη Δημοκρατία την έχει για χαλάκι της εξώπορτας. Και μάλιστα χωρίς ίχνος σχεδιασμού, πράγμα που φάνηκε από το ότι το αποτέλεσμα τους βρήκε με τα παντελόνια κάτω και τον "Βασιλιά" να μιλάει αργά μετά τα μεσάνυχτα. Αλλά και η αυλή του φυσικά δεν θα μπορούσε να πηγαίνει πίσω, διαμηνύοντας (κάποιοι με κλάματα!) στους εκεί δημοσιογράφους ότι "θα δείτε τη γλύκα τώρα που θα είμαστε αντιπολίτευση". Λέμε εδώ και καιρό ότι πρόκειται για σέχτα. Τι δεν καταλαβαίνεις; Μήπως το χάλι των syriza friendly δημοσιογράφων είναι μικρότερο; Με τον Παπαγιαννίδη να μην μπορεί να κρύψει νευράκια και δυσαρέσκεια λέγοντας ότι η νίκη δεν έχει επίθετο (ο ίδιος που μόνος του έκανε διαβαθμίσεις ανάλογα τη διαφορά) και ότι η στρατηγική του ΚΜ να τσιρίζει απέδωσε. Και μεις έχουμε περάσει νεύρα αλλά δεν κάναμε έτσι έμπειρε δημοσιογράφε.

Έβαλε ο κόσμος μυαλό; Μάθαμε και αλλάξαμε; Όχι. Όχι αρκετά, όχι ακόμη τουλάχιστον. Ο ΣΥΡΙΖΑ καταποντίστηκε αλλά σοβαρό μέρος των απωλειών του ψάχνει ακόμη το γάιδαρο που πετά και το λεφτόδεντρο. Η ΧΑ υποχώρησε αλλά οι ψηφοφόροι της ψήφισαν χρυσαυγίτικα. Η Δούρου πέρασε στο δεύτερο γύρο. Πραγματικά ντροπή να μην θεωρήσει το εκλογικό σώμα τον Σγουρό ικανότερο αυτής αν και τα ποσοστά της ευτυχώς κατακρημνίστηκαν. Ακόμη και στη ΝΔ όμως, αν κοιτάξει κανείς τους σταυρούς του Ευρωψηφοδελτίου θα δει ότι πλην της πρωτιάς του συμπαθέστατου και αξιοθαύμαστου Κυμπουρόπουλου οι υπόλοιπες επιλογές δεν ανανέωσαν τη σύνθεση (με τον George Kyrtsos - Γιώργος Κύρτσος ικανότερο κατ' εμέ των επανεκλεγέντων). Θέλω στο σημείο αυτό (ελπίζοντας να χάσει την έδρα ο Βαρουφάκης και να την πάρει ο Αμυράς) να σταθώ στην υποψηφιότητα του Δημήτρης Καιρίδης-Dimitris Kairidis. Μέρος του προεκλογικού οπτικοακουστικού υλικού του θα μπορούσε να ήταν σποτ-καταπέλτης του κόμματος ολόκληρου. Μακράν το καλύτερο. Έδωσε εξαιρετικό, συνεπή και καθαρό αγώνα με προτεραιότητα τη Δημοκρατία και την Ουσία. Δυστυχώς δεν φαίνεται να εκλέγεται όπως περίμενα αλλά οι περίπου 60.000 σταυροί που παίρνει ως τώρα, έχοντας δεχτεί τέτοια μάχη από το καθεστώς (αλλά και αδικαιολόγητη ξινίλα από ορισμένους εκ των έσω που διεκδικούν θέση στους "άχρηστους έξυπνους" του πραγματικά έξυπνου Αρκά) είναι σημαντική επίδοση. Του αξίζουν πραγματικά συγχαρητήρια.

Η επόμενη μέρα έχει πολύ κουπί για τον ΚΜ. Ο Τσίπρας πάει με τα παντελόνια κάτω περπατώντας σαν πιγκουίνος στις εκλογές αν και θα ήθελε αντίθετα να μείνει ώστε να επηρεάσει τις εξελίξεις σε ΤτΕ και Δικαιοσύνη. Το σύστημα που τον έκανε ότι τον έκανε από τίποτα θα χαλάσει κόσμο ώστε να μην έχει αυτοδυναμία ο ΚΜ γιατί ξέρει ότι θα αλλάξει ο πολιτικός πολιτισμός. Αν ήξερε ότι δεν θα άλλαζε θα είχε ρίξει τον Τσίπρα από καιρό και θα είχε ήδη πάει με τον επόμενο. Ακόμη και να έχει όμως αυτοδυναμία ο ΚΜ, θα έχει μεγάλη μοναξιά στη Βουλή. Κουράγιο μας.

Τώρα τι τα γράφω όλα αυτά δεν ξέρω. Μετά την έκρηξη της κρίσης ο κύκλος επαφών μου έχει σχεδόν κλείσει εδώ, έχει αντίθετα ανοίξει στο εξωτερικό λόγω ταξιδιών και όποτε γράφω στα Ελληνικά με ρωτάνε οι άνθρωποι τι θέλω να πω γιατί ο αυτόματος μεταφραστής δεν βγάζει νόημα. Τι να τους εξηγήσεις πια...εκτός των χιλιοειπωμένων δεν είναι και εύκολο να καταλάβει κάποιος το μέγεθος του μασίφ αυνανισμού μιας κοινωνίας ασυνάρτητης που κλείνει τις ράμπες των ΑΜΕΑ αλλά ψηφίζει από ψυχοπονιά Κυμπουρόπουλο. Εκτός ίσως αν είναι στο Ηνωμένο Βασίλειο και βλέπει την εκεί τσιρκοποίηση παρά την σοβαρή τους Κοινοβουλευτική παράδοση. Μη γελιόμαστε, οι Δυτικές κοινωνίες αντιμετωπίζουν παρακμή μετά από τόσα χορτάτα και ειρηνικά χρόνια, προκαλώντας την τύχη τους. Αυτό οδηγεί σε τραγωδίες και μετά ο άνθρωπος βάζει μυαλό για λίγο καιρό μέχρι να ξανακάνει τα ίδια. Κάπως έτσι επαναλαμβάνεται η ιστορία όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου όπως είπε και ο Θουκυδίδης.

Δοθεισών όλων αυτών αξίζει ένα μεγάλο μπράβο ο ΚΜ που κατάφερε τέτοιο εύρος νίκης με τόσο καθαρό τρόπο σε τόσο βρώμικο τοπίο. Καλή συνέχεια.

Πριν, νυν και αεί.

Ουκ ολίγες φορές γίνεται αναφορά στην δεκαετία του '80 ως την περίοδο που γέννησε εν πολλοίς τις αμαρτίες που πληρώνονται σήμερα. Η τότε "ροζ" κατάσταση έδεινε απλόχερα υλικό με το οποίο η πένα του Γιάννη Κακουλίδη και το ταλέντο του Βασίλη Τριανταφυλλίδη έκαναν σπαρταριστά έργα. Οι δίσκοι τους πωλούνταν τότε με τέτοιους ρυθμούς ώστε μεγάλα δισκοπωλεία του κέντρου είχαν τα βινύλια και τις κασέτες (όχι σπάνια και τις "πειρατικές") στοιβαγμένες στο πάτωμα δίπλα στην ταμειακή μηχανή για να ψωνίζει γρήγορα ο κόσμος. Τέτοια περίπτωση ήταν και το άλμπουμ "Έθνος ανάδελφον" του 1985. Η ορκωμοσία του Χρήστου Σαρτζετάκη ως Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν φρέσκια όπως και η φράση του "Είμεθα έθνος ανάδελφον". Σε αυτό τον τόσο εύστοχο και ξεκαρδιστικό δίσκο υπήρχε μεταξύ άλλων ένα σύντομο νούμερο με τίτλο "Press Room", στο οποίο ένας εντελαμαγκέν κυβερνητικός εκπρόσωπος δέχεται ερωτήσεις από ένα ψοφοδεή δημοσιογράφο. Το γέλιο έρχεται αβίαστα από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα όπου ο πρώτος σπεύδει να απαντήσει "ε...το διαψεύδω" πριν καν ο δεύτερος τολμήσει να ψελλίσει το ερώτημά του, ενώ στη συνέχεια γίνονται δεκτές αδιαμαρτύρητα όλες οι επόμενες απίστευτες απαντήσεις του  εκπροσώπου με τον δημοσιογράφο να αρκείται απλώς στο να επαναλαμβάνει τη φράση "μάλιστα,...εσείς ξέρετε καλύτερα". 35 χρόνια μετά, όσο μια εξουσία κοιτά τους θεσμούς με απέχθεια και την καρέκλα με μάτι που γυαλίζει, άλλο τόσο θα αναζητά ακριβώς τον ίδιο τύπο δημοσιογράφου και θα κυνηγά (ή αν μπορεί θα φυτεύει 3 μέτρα μέσα στη γη) τους ανεπιθύμητους υπόλοιπους.

Διότι η ιστορία όχι μόνο μια χαρά επαναλαμβάνεται αλλά μοιάζει να έχει και προβλέψιμη περίοδο επανάληψης αν ανατρέξει κάποιος στις δικτατορίες και τις χρεοκοπίες μας. Απορίας άξιο πως στην Ελλάδα ακούσαμε περισσότερο τον Μαρξ που ήθελε να βλέπει τραγωδία και φάρσα στην πρώτη και δεύτερη επανάληψη της ιστορίας αντίστοιχα, ενώ ο σοφότερος Θουκυδίδης είχε πει χιλιάδες χρόνια πριν "...γενόμενα μεν και αεί εσόμενα, έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων ή..." και αφού η φύσις των ανθρώπων δεν αλλάζει ιδιαίτερα θα βλέπουμε επαναλήψεις των επαναλήψεων μιας και "Το μόνο πράγμα που μας διδάσκει η ιστορία είναι ότι τίποτε δεν μας διδάσκει η ιστορία" (Friedrich Hegel).

Μπορεί να γίνει κάποιο θαύμα και να κάνουμε μια τομή στην ιστορία των επαναλαμβανόμενων χρεοκοπιών και των εξουσιών με ολοκληρωτική διάθεση; Η αποφυγή της χρεοκοπίας προαπαιτεί ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις εκάστοτε ανάγκες. Δυστυχώς φάνηκε πόσο ευέλικτοι (δεν) είμαστε. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα από την άλλη έχουν αλλάξει τον τρόπο επιβολής τους. Δείχνουν πλέον να έχουν ανάγκη ένα θεσμικό περιτύλιγμα όσο δήθεν και αν είναι αυτό. Η επιβολή τους γίνεται πια χωρίς (πολλά τουλάχιστον) όπλα και με μπόλικη επίφαση δημοκρατίας. Θέλουν το φερετζέ της λαϊκής νομιμοποίησης με όποιο τρόπο και αν έχει αποκτηθεί η τελευταία, όσο κούφια και αν είναι. Είναι χρήσιμο να γίνει αντιληπτό ότι οι χούντες πλέον δεν κρύβονται μόνο πίσω από τανκς, χωρίς βέβαια να φτάσουμε στο τοξικό επίπεδο του να βαφτίζουμε χούντα ότι γενικά δε γουστάρουμε. Μέσα από την κρίση ένα σημαντικό μέρος του κοινού μίσησε δυστυχώς το μόνο του σωσίβιο απέναντι σε τέτοιες διαθέσεις: τη Δημοκρατία και τους θεσμούς της. Μοιάζει παράλογο ο "απλός πολίτης" να μισεί αυτό που φοβάται ο κάθε απατεώνας (πολιτικός ή ποινικός) αλλά ο παραλογισμός οδηγεί στην επανάληψη της ιστορίας και μας διαψεύδει κάθε φορά που πάμε να πιστέψουμε ότι η εξέλιξή μας (πλην της τεχνολογικής) είναι γραμμική.

Έχει η Ελλάδα τελικά το Θεό της;

Ένα κλασσικό πλέον ερώτημα είναι το πως αντέχει μια κυβέρνηση μετά από όλα αυτά που έχουμε δει, έστω και αν το "αντέχει" πρέπει να μπει σε αρκετά εισαγωγικά πλέον ώστε να μην προκαλεί απαξιωτικό γέλιο. Θυμίζει λίγο το γενικότερο και παλαιότερο ερώτημα που θέταμε τον καλό καιρό, όταν με στοιχειώδη έστω αυτοκριτική αναρωτιόμασταν "Πως αντέχει αυτή η χώρα;", αυτοσαρκαζόμενοι εμμέσως για το αυτοκαταστροφικό μας ταλέντο. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως στην άνεση της προ κρίσης εποχής βγήκε και το άσμα "Αφού η μονιμότητα κυλάει μεσ' τη φλέβα, εγώ τα ξύνω μόνιμα δημόσιο φορέβα". Αυτά πριν εφευρεθεί ο δαίμων του νεοφιλελευθεριΖμού (και εσχάτως του Βαλκάνιου!) για να ερμηνευθούν τα κίνητρα όσων λένε κάποιες μη βολικές αλήθειες. Μέθοδος αντίστοιχη της απόδοσης των φυσικών φαινομένων στην οργή ή εύνοια των θεών, πριν τα ερμηνεύσει με ακρίβεια η επιστήμη.

Σε αντίθεση με το πως αντέχει η Χώρα, το πως "αντέχει" (έστω με πολλά εισαγωγικά) η κυβέρνηση απαντιέται πιο εύκολα. Ας το προσεγγίσουμε όμως με τον ίδιο τρόπο που συχνά απαντιέται το πρώτο ερώτημα αποδίδοντας τη σωτηρία μας στο Θεό της Ελλάδας. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι θρήσκοι. Οι Ναοί, τα γήπεδα, τα κόμματα, μέχρι και τα αυτοκίνητα ξέρουν καλά τι σημαίνει θρησκευτικού τύπου λατρεία έχοντας εισπράξει μπόλικη από αυτή. Ας κάνω και εγώ την παραδοχή της υπάρξεως αυτού του Θεού (αν και ποτέ δεν με απασχόλησε ιδιαίτερα η ύπαρξη οποιουδήποτε Θεού). Ο Θεός της Ελλάδας λοιπόν, αν μας έκανε τη χάρη να μας κρατά στην τυχερή πλευρά του πλανήτη τόσα χρόνια, τώρα αποφάσισε να μας εκθέσει φόρα παρτίδα μπρος στον καθρέπτη μας μπας και έρθει η δίκαιη και ενδεχομένως λυτρωτική τιμωρία που μπορεί να σώσει τις επόμενες γενιές (η μόνη θετική πλευρά αυτής της καταθλιπτικής θεσμικής/οικονομικής κατηφόρας). Αντί να αφήσει μια κυβέρνηση να πέσει πριν απομυθοποιηθεί πλήρως, την κρατά βασανιστικά όσο περισσότερο γίνεται ώστε να μην υπάρχει απολύτως καμία απορία για όλα τα κουσούρια αυτής αλλά και μιας κοινωνίας που παράγει τέτοιες ανωμαλίες. Φανταστείτε π.χ. να είχε κερδίσει το ΝΑΙ το '15. Θα είχε διατηρήσει μεγάλο μέρος του μύθου της η κυβερνητική παρέα (επιδίωξη και της ηγεσίας μεταξύ άλλων) και θα υπήρχε η ανεξίτηλη ρετσινιά στους πολίτες του ΝΑΙ που "έβαλαν τη χώρα σε νέο μνημόνιο αντί να χαρούμε την επανάστα". Αφήνω δε το τι θα άκουγαν τα ΜΜΕ. Δείτε τι άκουσαν ήδη και φανταστείτε. Φανταστείτε με την ευκαιρία τι είδους ΜΜΕ μπορεί να έχουμε στο μέλλον αν συνεχίσει να αυξάνεται το κοινό που ζητά ειδήσεις που τον ευχαριστούν και όχι αληθινές ειδήσεις. Βολεύει η άποψη που καθιστά το κοινό ανεύθυνο και λέει πως τα ΜΜΕ κατευθύνουν τον κόσμο αλλά είναι η μισή μόνο αλήθεια καθώς σε συνθήκες δημοκρατίας η σχέση είναι αμφίδρομη και τα ΜΜΕ διαμορφώνονται και από τις προτιμήσεις του κοινού.

Το τεράστιο κόστος μιας διακυβέρνησης όπως αυτής ήταν αναπόφευκτο. Όταν μια ολόκληρη κοινωνία έχει σπαταλήσει τόσο ανέμελα την τύχη της για τόσα χρόνια δεν γίνεται να αποφύγει την Θεία δίκη. Ευρωπαϊκή ασφάλεια, αστείο κόστος δανεισμού, επιδοτήσεις, ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενες υποδομές, ευκολία μετακίνησης σε άλλες χώρες, όλα αυτά αντί να τα κάνουμε θεμέλια μιας στερεότερης οικονομίας τα απαξιώσαμε στη λεκάνη του λαϊκισμού, τραβήξαμε το καζανάκι και ψηφίσαμε καραμπουζουκλίδικα λιαζόμενοι στην ομορφότερη χώρα του κόσμου. Αργά ή γρήγορα, μονομιάς ή σε δόσεις αυτό θα το πληρώναμε.

Η διατήρηση με το ζόρι μιας τέτοιας κυβέρνησης είναι εκεί για να διαλύσει απολύτως όλα τα ψεκασμένα επιχειρήματα: Υπάρχει άλλος δρόμος, ασφαλέστερα λιμάνια, θα τυπώσουμε δραχμές, τι θέλουμε εμείς στο ΝΑΤΟ, θα ρισκάρουμε το μηδενισμό των δαπανών σε αμυντικούς εξοπλισμούς, νταούλια στις αγορές και άμα γουστάρουν - που θα γουστάρουν θένε δε θένε, και πόσα άλλα ακόμη που φαντάζουν πλέον υπερβολικά γελοία ακόμη και για Δελφινάριο. Υπάρχει όμως και η πλήρης απομυθοποίηση του ήθους όλων αυτών με την συντήρησή τους στο προσκήνιο, αντίστοιχα με αυτό που συμβαίνει όταν μια μαϊμού ανεβεί στο δέντρο: Για να μην υπάρχει απορία π.χ. σε σχέση με το σόου που στήθηκε την βραδιά της τραγωδίας στο Μάτι, ο Πρωθυπουργός παραμένει στη θέση του ώστε μήνες αργότερα να υπουργοποιήσει την πρώην ομπρελοκρατούσα και στο Μάτι κομπάρσα μαυροφορούσα φίλη του. Θα τα είχαμε ζήσει όλα αυτά εάν ο ίδιος είχε εισπράξει ήδη από το 2011 το (αυτονόητο για κάθε δημοκρατική κοινωνία) πολιτικό κόστος του "θα κάνουμε ότι περνάει από το χέρι μας για να μην ισχύσει αυτός ο νόμος" την ώρα που ο νόμος αυτός αποσπούσε 250 θετικές ψήφους στη Βουλή; Όχι βέβαια. Θα είχε μείνει το "δεν το άφησαν το παιδί να κυβερνήσει", φράση κάποτε αστεία, πλέον όμως κατάμαυρο­­­­­­­­ χιούμορ. Αν υπάρχει λαχτάρα να κυβερνήσει ένα τέτοιο παιδί τότε σε μια δημοκρατική χώρα όπως η Ελλάδα το παιδί αυτό θα κυβερνήσει όσο αντιδημοκρατικό παιδί και να είναι. Για να μην κυβερνήσει αντιδημοκράτης σε μια δημοκρατία χρειάζεται δημοκρατική κοινωνία.

Πολύ παίξαμε όλο αυτόν τον καιρό αλλά κάποιος έπρεπε να σκεφτεί και τις επόμενες γενιές. Το κάνει ο Θεός της Ελλάδας επεκτείνοντας την διάρκεια αυτού του πολιτικού σπλάτερ όσο γίνεται ώστε να μείνει ως ανεξίτηλη και εκκωφαντική απάντηση για το τι μπορεί να παράξει μια κοινωνία και το ημιδιαλυμένο εκπαιδευτικό σύστημά της, για το πως γεννιούνται οι Χούντες (σήμερα λόγω ΕΕ δεν μπόρεσε το πουλί της να ανοίξει πλήρως τα φτερά του) και για το πως χρεοκοπούμε. Μπορεί τελικά να έχουμε το Θεό μας.

Crisis? What crisis?

Ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία της κρίσης που ζούμε (ή μήπως της παρακμής πλέον;) είναι αυτή η αίσθηση ρευστοποίησης των πάντων. Αυτό αποτυπώνεται μεταξύ άλλων στο πόσο ανενδοίαστα μετακινούνται βουλευτές από κόμμα σε κόμμα και από μια θέση στην αντίθετή της, μέσα σε ελάχιστο χρόνο και με τέτοια ιδιοτέλεια, επηρεάζοντας μάλιστα καταλυτικά τις πολιτικές εξελίξεις (ή μάλλον εμποδίζοντάς τες). Φυσικά σε μια δημοκρατία δεν θα μπορούσε η Βουλή να είναι απλώς μια κακή εξαίρεση άσχετη με την υπόλοιπη κοινωνία, ως εκ τούτου δεν δυσκολεύεται να παρατηρήσει κανείς αντίστοιχα παρακμιακά φαινόμενα ευρύτερα. Πριν λίγο καιρό έτυχε να δω στην τηλεόραση έναν ηλικιωμένο ο οποίος όταν ρωτήθηκε για την άποψή του σχετικά με το Μακεδονικό ζήτημα απάντησε “εμένα τη σύνταξή μου να μη μου κόψουν - δε πα να δώσει και τη Λάρισα, συνηθισμένοι είμαστε οι Έλληνες από τέτοια”. Ένας τέτοιος άνθρωπος δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι αποτελεί δείκτη του μέσου όρου μιας ολόκληρης κοινωνίας όμως είναι απίστευτο το γεγονός ότι απαντώντας αβίαστα και αυθόρμητα μπροστά σε ένα μικρόφωνο που συνάντησε στο δρόμο του, κατάφερε να συμπυκνώσει όση μυωπικά διαλυτική ηττοπάθεια μπορούσε να χωρέσει μέσα σε μια και μόνη πρόταση. Ένας σκυμμένος ωχαδερφισμός δουλικού ήθους που δυστυχώς δεν σπανίζει.

Όλα αυτά είναι εδώ για να μας θυμίσουν το εξής: Η οικονομική κρίση δεν είναι παρά το τέκνο μιας ευρύτερης πολιτιστικής. Προηγήθηκε ένα άθροισμα τοξικών συνηθειών, αξιακών εκπτώσεων, διεστραμμένων προτεραιοτήτων και άλλων ανωμαλιών που προκάλεσε όλες αυτές τις παρενέργειες. Ασπόνδυλοι δεν έγιναν κάποιοι μέσα σε μία μέρα. Σήμερα απλά δεν ντρέπονται να ενεργούν και να μιλούν απροκάλυπτα ως τέτοιοι. Ο Πρωθυπουργός δυστυχώς μας αντιπροσωπεύει επάξια αν όντως τέτοιοι είμαστε γενικά: Αφού περιέγραψε πρόσφατα στη Βουλή το αναγκαίο της πλήρους εξάντλησης των κυβερνητικών θητειών, είπε ότι εκείνος (αντίθετα) έριξε την προηγούμενη κυβέρνηση απλά επειδή το Σύνταγμα του το επέτρεπε. Έτσι στεγνά. Νόμιμο=ηθικό σε έκδοση ακόμη χειρότερη από εκείνης προ δεκαετίας.

Η κάθε κρίση είναι ευκαιρία για τις απαραίτητες βιώσιμες αλλαγές που προφυλάσσουν τις επόμενες γενιές (κατά το δυνατό) από την επανάληψη των ίδιων προβλημάτων. Όποιος δεν τις κάνει αυτές όχι απλά φέρει το ανήθικο της απουσίας αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών αλλά οδηγείται σε παρακμή και αν σήμερα εμφανίζουμε τέτοια σημάδια ο λόγος δεν είναι άλλος παρά αυτός. Χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν 10 χρόνια μετά το Καστελόριζο, λέμε σήμερα στα παιδιά ότι το περίφημο άρθρο 16 του Συντάγματος θα μείνει ως έχει τουλάχιστον για άλλα δέκα, ενώ αντίθετα θα μπορούσε να έχει αλλάξει πριν από δέκα. Μόλις δύο ασπόνδυλοι ηγέτες χρειάστηκαν για να μπει στο ψυγείο για 20 τουλάχιστον χρόνια ένα τόσο κρίσιμο θέμα που κάθε λογική χώρα εν μέσω κρίσης θα ήθελε να το έχει λύσει χθες (αφιερωμένο με την ευκαιρία στους οπαδούς της θεωρίας του “αυτόματου πιλότου”).

Η κρίση στην Ελλάδα (σε αντίθεση με άλλες πρώην μνημονιακές χώρες) έχει διαρκέσει ήδη πάρα πολύ - δεν έχει να μας δώσει άλλα μαθήματα πλέον παρά μόνο ατόφια μιζέρια και απελπισία. Η κοινωνία έχει πλέον διχαστεί για τα καλά: σε εκείνους που διδάχθηκαν ή ήξεραν ήδη το μάθημα και σε εκείνους που δεν θέλουν να μάθουν ποτέ. Δεν μπορεί να πάει μακριά μια χώρα έτσι. Το ότι "δεν μιλιόμαστε" μεταξύ μας είναι η μεγαλύτερη απώλεια αυτής της δεκαετίας. Τουλάχιστον εάν ανακτηθεί μια στοιχειώδης κανονικότητα σύντομα τότε ο πρώτος πλούτος που αυτή θα παράξει θα αποτελέσει μια προσωρινή έστω συγκολλητική ουσία που θα βοηθήσει στο να κρυφτούν κάτω από το χαλί τα τραύματα του μίνι αυτού εμφυλίου, για κάποιο διάστημα έστω. Αν διατηρηθεί ένα τέτοιο momentum μέχρι να αρχίσουν τα σχολεία κάποτε να βγάζουν πολίτες και όχι πελάτες, τότε τα φαιδρά του σήμερα θα έχουν μπει στο μουσείο παραδειγμάτων προς αποφυγή. Η σοφή Αρχαιοελληνική επινόηση που λέγεται Δημοκρατία αυτό το αφήνει στο χέρι των πολιτών. Όσοι απεχθάνονται την ευθύνη έχουν λόγους να την βρίζουν.

* Αναδημοσιεύτηκε στο JAJ.GR