Ο Καναδός καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, συγγραφέας και ερευνητής, μιλάει στον Αθ. Παπανδρόπουλο στην «Ναυτεμπορική»:
Κύριε καθηγητά, στο παρελθόν είχα διαβάσει το βιβλίο σας «Ο αναρχο-καπιταλισμός» το οποίο, κατά τη γνώμη μου, διαφέρει αισθητά από ιδεολογικής πλευράς με τις θέσεις σας στο τελευταίο βιβλίο σας. Ετσι είναι;
«Οχι ακριβώς. Στον Αναρχο-καπιταλισμό περιέγραψα μία θεωρητική κατάσταση, υπογραμμίζοντας τις διάφορες φιλοσοφικές πτυχές της, την οποία όμως διαχώριζα από την καθημερινή πρακτική. Στο τελευταίο βιβλίο μου, που είναι θεωρητικό, προσπαθώ να καταδείξω ότι η οικονομική θεωρία είναι ένα σύνολο δομημένων μοντέλων που παράγουν επιμέρους θεωρίες.
Απευθύνομαι στον τίμιο άνθρωπο για να του πω ότι η οικονομική θεωρία είναι ένα και η οικονομική πράξη άλλο. Απευθύνομαι στον τίμιο άνθρωπο που θέλει ενδεχομένως να γίνει οικονομολόγος, πράγμα όχι πάντα εύκολο. Στην οικονομία, η υιοθέτηση εύκολων ιδεών και ερμηνειών οδηγεί σε δράματα. Για μένα, η οικονομία ενσωματώνει το κοινωνικό και το πολιτικό σκέλος μιας κοινωνίας και, ως εκ τούτου, είναι μια μέθοδος ανάλυσης των πολιτικών και κοινωνικών σχέσεων. Μάς επιτρέπει δε να κρίνουμε και να αξιολογούμε το δέντρο από τα φρούτα του».
Με βάση το θεωρητικό υπόβαθρο της σκέψης, κύριε καθηγητά, ποια είναι τα βαθύτερα αίτια της σημερινής παγκοσμιοποιημένης κρίσης και, μεσοπροθέσμως, τι θα προκύψει από αυτήν;
«Είμαστε μάρτυρες βαθύτατων ανατροπών, που θέτουν τεράστια ερωτήματα. Το πρώτο από αυτά είναι σχετικό με το ρόλο του ατόμου στην οικονομική λειτουργία. Ενα δεύτερο θέμα είναι αυτό του ρόλου και της έκτασης της κρατικής παρέμβασης. Συμπληρωματικά δε και της ποιοτικής της υφής. Παρατηρούμε επίσης μια παγκόσμια σύγκρουση συντελεστών παραγωγής.
Είναι σαφές ότι η παραδοσιακή πραγματική οικονομία βρίσκεται σε σύγκρουση με την άυλη χρηματοοικονομία, τη σύγχρονη τεχνολογία και την ανάδυση της γνώσης ως συντελεστή παραγωγής πλούτου. Κοντολογίς, έχουμε να κάνουμε με μια αντιπαράθεση οικονομικών κύκλων. Αυτή η αντιπαράθεση είναι κατά τη γνώμη μου και η πηγή της σημερινής κρίσης».
Πρόκειται άρα για διόρθωση του αποκαλούμενου καπιταλιστικού συστήματος ή για σύγκρουση των καπιταλισμών, όπως υποστηρίζουν γνωστοί συνάδελφοί σας;
«Ο καπιταλισμός, σύστημα που εδράζεται στην ατομική ιδιοκτησία και στις ελεύθερες αγορές, όπως έχουμε διαπιστώσει παράγει φούσκες και κύματα ευημερίας τα οποία διαδέχονται οικονομικές υφέσεις και γενικά υστερήσεις.
Πρόκειται για φαινόμενα που τα ονομάζουμε οικονομικούς κύκλους και τα οποία στο παρελθόν είχαν δεκαετή συχνότητα. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα τα κυκλικά αυτά φαινόμενα έγιναν σπανιότερα και, με εξαίρεση τη μεγάλη κρίση δυσπραγίας (depression) του 1929-1933, ο καπιταλισμός είχε μια σχετική σταθερότητα. Από την άλλη πλευρά, κάθε κύκλος εμπεριέχει αυτό το φαινόμενο που ο Γιόζεφ Σουμπέτερ (1883-1950) αποκαλούσε "δημιουργική καταστροφή" και το οποίο, ως τροφοδότης της οικονομικής ανάπτυξης, είναι θετικό».
Οι φούσκες που αναφέρατε δεν αποσταθεροποιούν το σύστημα; Δεν δημιουργούν κραυγαλέες αντιθέσεις μεταξύ χαμένων και κερδισμένων;
«Από τη δημιουργία και το σκάσιμο στη συνέχεια μιας φούσκας μπορεί να υπάρχουν κερδισμένοι και χαμένοι. Αυτό είναι σίγουρο. Εχετε όμως αναρωτηθεί γιατί; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Γι' αυτό λέω ότι η οικονομία είναι η επιστήμη που μελετά τις κοινωνικές επιπτώσεις των ατομικών επιλογών. Και οι επιλογές αυτές δεν υπάγονται εύκολα σε κανονιστικά πλαίσια.
Ο όχι πολύ γνωστός, αλλά θαυμάσιος οικονομολόγος Χάρι Τζόνσον (1923-1977), είχε γράψει ότι μπροστά σε κάθε κερδοσκόπο που αποσταθεροποιεί, υπάρχει ένας άλλος που παίζει σταθεροποιητικό ρόλο. Για κάθε μέλος του κοπαδιού που αγοράζει φούσκα, υπάρχει ένα άλλο μέλος που πουλάει φούσκα. Σε κάποιο σημείο η κατάσταση εξισορροπείται. Το πρόβλημα για τον οικονομολόγο είναι να προβλέψει πότε και σε ποιο επίπεδο θα γίνει αυτή η εξισορρόπηση. Σημειώστε όμως ότι, μέσα από αυτές τις διαδικασίες, ο καπιταλισμός δημιουργεί πλούτο και ευημερία. Αλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο».
Αρα, κατά την άποψή σας, η σημερινή κρίση προέρχεται από μία φούσκα;
«Είναι σαφές ότι το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων στις ΗΠΑ πυροδότησε την κρίση. Δεν είναι όμως ο αποκλειστικός υπεύθυνος. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συνέβαλαν, αφενός, στη δημιουργία της φούσκας στις ΗΠΑ και, αφετέρου, στην ταχεία διάδοση της κρίσης.
Πιστεύω ότι στην Αμερική δημιουργήθηκε μια κατάσταση πρωτοφανούς νομισματικής ανισορροπίας, για την οποία μεγάλες είναι οι ευθύνες της αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας (Fed).
Στην τακτική αυτή της Fed ήλθαν να προστεθούν οι τεράστιες τεχνολογικές πρόοδοι, που με τη σειρά τους οδήγησαν σε άνοδο της συνολικής παραγωγικότητας. Ταυτοχρόνως, Κίνα και Ινδία μπήκαν με αξιώσεις στην παγκοσμιοποιημένη αγορά, σπρώχνοντας επίσης προς τα πάνω την παραγωγικότητα - ιδιαίτερα στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Η κατάσταση αυτή δημιούργησε ένα αίσθημα ευφορίας, το οποίο αξιοποίησαν οι χρηματοοικονομικοί φορείς μέσα από τη δημιουργία εικονικού χρήματος. Το τελευταίο έδωσε την αίσθηση σε πάρα πολύ κόσμο ότι μπορεί να δημιουργεί υπεραξίες χωρίς κόπο - φαινόμενο που, στις ΗΠΑ ειδικά, είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην αποταμίευση. Ολόκληρη η Αμερική ζούσε λοιπόν σε μια αυταπάτη.
Αυτή η αυταπάτη, σήμερα, μετά την έκρηξη της χρηματοοικονομικής φούσκας, διαλύθηκε. Δικαιώθηκε έτσι και η αυστριακή Σχολή οικονομικής σκέψης, που υποστηρίζει ότι οι άκριτες νομισματικές επεκτάσεις και τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια οδηγούν σε φούσκες, για να ακολουθήσουν μετά η ύφεση και οι παρενέργειές της. Ετσι, το μέγα ζητούμενο είναι να διερευνήσουμε τι μπορεί να βγει από αυτή την κρίση, η οποία δρομολογεί και τους όρους της παγκοσμιοποίησης του 21ου αιώνα».
Αρχίζει έτσι η αυγή ενός νέου καπιταλισμού; Εχουμε δηλαδή αλλαγή οικονομικού παραδείγματος;
«Στον αναπτυγμένο κόσμο θα γίνουμε μάρτυρες μιας αισθητής αλλαγής στις υπερβολές του κράτους πρόνοιας. Η ευημερία και κοινωνική προστασία με δανεικά ή με εικονικό χρήμα τελειώνει. Για το δυτικό άνθρωπο, επανασήμανε η ώρα της ατομικής ευθύνης.
Ο καθένας μας καλείται να πάρει την τύχη του στα χέρια του. Το κράτος-πατερούλης τελειώνει - ειδικά δε στη χώρα σας, έχει ήδη πτωχεύσει. Δυστυχώς, όμως, η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα είναι εν πολλοίς ακατάληπτη για πολλούς ανθρώπους που προσπαθούν να την κατανοήσουν. Νέοι θεσμοί αναπτύσσονται σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας και υποδεικνύουν το νέο πρότυπο προσωπικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Αυτές οι δεξιότητες και ικανότητες δημιουργούν και την καινούργια κουλτούρα της κατανάλωσης, η οποία, με τη σειρά της, επηρεάζει τις συμπεριφορές.
Ηδη οι κανόνες μιας νέας ζήτησης είναι παρόντες. Οποιοι ανοίξουν πρώτοι τις πόρτες αυτής της νέας περιόδου, θα έχουν αποκτήσει σοβαρό προβάδισμα για τη συνέχεια. Μπήκαμε στην εποχή της δημιουργικής κοινωνίας, στους κόλπους της οποίας δεν θα κερδίζουν πλέον όσοι συσσωρεύουν κεφάλαιο αλλά αυτοί που διαθέτουν υψηλά επίπεδα δημιουργικότητας».
Εχουμε άρα και ριζική αλλαγή στην εταιρική κουλτούρα; Στην έννοια της επιχείρησης;
«Αυτό είναι βέβαιο. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εταιρείες ήδη προσπαθούν να ιεραρχήσουν την αυτοπραγμάτωσή τους πάνω από τις υλικές τους επιδιώξεις. Ολο και περισσότερο στον 21ο αιώνα, το κέρδος για τις εταιρείες θα έρχεται από την εκτίμηση που θα δείξουν οι καταναλωτές απέναντι στη συμβολή τους στην ευημερία του κοινωνικού συνόλου».
No comments:
Post a Comment